Ngày 11/9/2022, Liên minh blockchain Việt Nam (VBU-VDCA) đã phối hợp cùng Hiệp hội Blockchain Hongkong (HKBA) tổ chức thành công chương trình tọa đàm VBU Panel Talks với chủ đề "Các xu hướng lớn và định hướng phát triển cho các startup blockchain tại Châu Á". Tại sự kiện, VBU cũng đã chính thức ký kết thỏa thuận hợp tác cùng HKBA và Vietnam Startup TV với mục tiêu truyền thông, cung cấp thông tin hữu ích cho cộng đồng blockchain. 

Các diễn giả tham dự là các tên tuổi uy tín trong cộng đồng Việt Nam và khu vực, gồm ông Tony Tong Co-Chairman Hiệp hội Blockchain Hongkong (Hongkong), ông Artie Lopez - Founder BrainSpark (Philippines) và bà Thi Anh Đào - Co-Founder Metain (Việt Nam). Ông Hoàng Ngọc Gia Long - Phó Chủ tịch Liên minh Blockchain Việt Nam điều phối tọa đàm.

Các thông tin chia sẻ từ tọa đàm đi sâu vào các vấn đề xu hướng và cơ hội trong thị trường blockchain Châu Á.

1. Thị trường blockchain trong thời gian tới

Ông Tony Tong:  Hongkong và Trung Quốc đang chú tâm vào NFT, Metaverse, Gamefi, Defi. Khi thị trường nóng không ai quan tâm các dự án lợi nhuận ít, nhưng khi thị trường xuống chỉ có thể dựa vào giá trị thật nên các tài sản số được đảm bảo bằng BĐS (crypto backed by real estate/ real estate security token) và các dự án có giá trị thật lại trở nên hấp dẫn. 

Ông Artie Lopez: Giống như vụ nổ bong bóng dotcom 2000, những dự án sống sót sau đó là thực chất. Chúng ta sẽ chứng kiến những dự án có giá trị thật tồn tại qua mùa đông sẽ phát triển rực rỡ. Tư duy tiếp cận đã thay đổi. 

2. Một vài dự án có tiềm năng tạo trend lớn tiếp theo trong tương lai

Ông Tony Tong: Chúng ta thấy rằng các xu hướng lớn đã hình thành và phát triển từ web 1, web 2 và bây giờ là web 3. Nhiều dự án đã sử dụng tokenomic (nền kinh tế token) và DAO (tổ chức tự trị phi tập trung). Các xu hướng "Play/Move/Learn/Shop/… to Earn" sẽ dần giúp hình thành các cộng đồng. Marketing là tốt nhưng dự án phải thực sự chứng minh được tính hữu ích. Ví dụ, StepN đã gây được tiếng vang nhưng vẫn thiếu một vài điều gì đó. 

Thế hệ tiếp theo của Play to Earn, Move to Earn sẽ hấp dẫn hơn. Đặc biệt,  tại Trung Quốc hiện chưa cho phép các sàn, các hoạt động giao dịch (trade) tiền mã hóa (crypto currency)… rất nhiều công ty Trung Quốc đang xây dựng các mobile game "play for fun"/ "play for points" nhưng giờ họ đang tiếp xây dựng phiên bản "play to earn" quốc tế. 

Cộng đồng đào coin Trung Quốc từng chiếm 60% thế giới đang di chuyển ra các nước khác như Nga, Kazakhstan, Canada, Mỹ, Hongkong. ETH chuyển sang POS. Nhiều thợ đào (miners) sẽ hỗ trợ etc, ethpow. Cộng đồng này sẽ làm gì tiếp theo? 

Ông Tony Tong: Có một hướng rất tích cực cho Filecoin và thúc đẩy filecoin mining. IPFS trở thành đối thủ của HTTP trên blockchain với dữ liệu được phân phối ngang hàng thay vì trên máy chủ. IPFS được dùng để lưu trữ NFT. Tương lai các nội dung NFT sẽ được lưu trên cơ sở dữ liệu phân tán IPFS và FVM (Filecoin virtual machine) sẽ được sử dụng nhiều. 

Ông Artie Lopez: Với gamefi, những nhà phát triển game lớn nhất chỉ vừa mới gia nhập cuộc chơi crypto như Activision, Blizzard. Sẽ có nhiều game AAA xuất hiện và sẽ tạo nên làn sóng lớn hơn cho game có ứng dụng blockchain.

Điều tiếp theo sẽ là về ngành marketing. Có nhiều vấn đề hiện giờ đối với quyền riêng tư dữ liệu và rất nhiều nội dung cũng dữ liệu cá nhân thuộc về một số công ty lớn như Google, Facebook. Đây là những nền tảng mà người tạo ra nội dung không được trả tiền hoặc trả tiền ít hơn nhiều so với nền tảng. 

Apple đã tạo ra rào chắn thu thập dữ liệu riêng tư khiến mô hình quảng cáo dựa trên dữ liệu cá nhân ngày càng khó khăn. Khi công nghệ NFT phát triển tới mức độ ai cũng có thể tự sở hữu nội dung của mình, sẽ có những ứng dụng như Youtube trên Ethereum trả ngược tiền doanh thu về cho chính người tạo nội dung ở tỉ lệ cao hơn. 

Bà Denise Thi: "Vui vui" cũng là một điều tốt, nó giúp rất nhiều người tiếp cận với thế giới blockchain khô khan và kỹ thuật. Người dùng sẽ không sử dụng web 2 hay web 3, mà có thể được giáo dục cách sử dụng ứng dụng blockchain dựa trên các trò chơi 'vui vẻ' và thân thiện. 

Giống như cách đây 15 năm, không ai biết digital marketing là gì và chỉ có 5 công ty trên thị trường nhưng bây giờ mọi người có thể thấy làn sóng này đã lan vào từng ngõ ngách, mọi người livestream bán hàng đến cá nhân. Chúng ta đã phải giáo dục thị trường rất nhiều và các game crypto cũng đã mang mọi người tới điểm hiện tại. 

Khi gắn với các tài sản vật chất, chúng ta cũng có nhiều ứng dụng. Ở Nhật đã dùng NFT để trả thuế, mua sắm, di chuyển tàu điện... 

3. Liệu rằng trong làn sóng tiếp theo mọi thứ "x to earn" và sự sở hữu tài sản trên NFT sẽ được kết hợp trong một xu hướng lớn như metaverse? 

Ông Tony Tong: Ở Hiệp hội Blockchain Hongkong chúng tôi có website hkpa.com là một 3D metaverse mà người dùng có thể lên để học tập, giao tiếp với nhau nhất là khi nhiều nơi vẫn đang bị lockdown. Và tôi tin là sẽ có một xu thế về hội nghị triển lãm nghệ thuật trên metaverse. 

Tôi tin rằng 20 năm trước khi các công ty đăng ký tên miền và đưa sản phẩm lên bán online như Alibaba. Bây giờ sẽ là phiên bản 3D của các shopping mall trên khắp thế giới và đó sẽ là trend lớn đang chờ đợi chúng ta trong vài năm tới từ Hongkong. 

Tôi cũng đã gặp CZ năm 2018 lúc anh ấy mới rời khỏi Trung Quốc và sau đó anh ấy đã sở hữu hàng trăm tỉ USD và trở thành người Trung Quốc giàu nhất. Justin Sun là một cậu bé nhỏ và bây giờ cũng là một hiện tượng khi hầu hết mọi người chuyển USDT qua mạng TRX. 

Do đó, tôi nghĩ đây là cơ hội lớn cho những lãnh đạo trẻ. Chúng ta đã bỏ qua thời kỳ Bill Gates, Google, Facebook nhưng giờ chúng ta đang ở đây và thời đại mới đang tới cho những người trẻ. Nếu bạn có đội ngũ tốt, làm việc chăm chỉ và có công nghệ tốt bạn sẽ cần một vài nhà đầu tư. Với đầu tư truyền thống sẽ khó gọi vốn hơn nhưng với blockchain việc gọi qua crypto trực tiếp và dễ dàng hơn khi chính cộng đồng người đầu tư của bạn sẽ đầu tư cho bạn. 

Ông Artie Lopez:

Đứng từ quan điểm tài chính, thực sự rất khó cho tôi để chấp nhận một số ý tưởng như 'chơi để có tiền', 'chạy xe để có tiền...' là thực tế. Nhưng sự thực là không may, nền kinh tế này không nhất thiết phải 'có lý' ngay bây giờ. Tôi nghĩ là nó đang tiến hóa để đến đúng nơi hợp lý, nhưng còn ở giai đoạn khá sớm. 

Ở Phillippines còn có cả "play to gradua" ("chơi để tốt nghiệp"), theo đó, công ty crypto sẽ cho bạn chơi game và tài trợ chi phí học cho bạn tốt nghiệp.  Họ cũng liên kết với nhiều chương trình học bổng khác nhau để giúp sinh viên tốt nghiệp.

Không nhất thiết phải có một mối quan hệ trực tiếp như "A to B" mà sẽ dài hơi hơn như "A to B to C"... Ví dụ, "chơi để học để kiếm tiền". Trẻ chơi game để học, trong lúc đó họ đạt được yêu cầu của cha mẹ của mình và các nhãn hàng kết nối để bán hàng. Hoặc dữ liệu sinh viên sẽ được các trường tài trợ để quảng bá chương trình học. Các mô hình về sau này sẽ càng tinh vi hơn. 

Bà Denise Thi:

Thế hệ Y như chúng tôi không thực sự tin vào metaverse lắm, nó hơi hào nhoáng (fancy). Nhưng có nhiều thế hệ trẻ Gen Z rất rất hào hứng về Metaverse. Họ thưởng thức việc mua sắm online, gặp gỡ online, chơi game online...

Trước đây chúng ta phải trả tiền để học, mà giờ lại học để có tiền? Nhưng một anh chàng ở Stanford đã chia sẻ với tôi một mô hình khá thú vị. Điều này sẽ làm thay đổi cuộc chơi. Tôi sẽ trả bạn tiền để học trên hệ thống của tôi. Nhưng tôi sẽ thu thập dữ liệu của bạn cho AI và bạn đồng ý cho phép sẽ dùng dữ liệu của bạn để làm gì đó.

4. Một vài đặc điểm quan trọng của blockchain sẽ giúp mang đến giá trị rõ ràng hơn đối với nhà đầu tư và người tham gia trong hệ sinh thái blockchain

Ông Aritie Lopez:

Sự minh bạch. Đây là điều mà các nhà đầu tư luôn tìm kiếm ở các dự án. Tôi đầu tư vào dự án nhưng không thấy được mặt bên kia, không được chạm vào dự án, có một đội ngũ ẩn danh làm việc, nhưng tôi có thể nhìn thấy tiến độ của dự án và các kết quả liên tục diễn ra. Điều này có vẻ ngược đời, nhưng nhiều nhà đầu tư cảm thấy ổn khi họ có thể ra quyết định thông minh hơn vào sự đầu tư của mình dựa trên sự phân tích các dữ liệu on-chain để biết nhiều hơn về team và dự án. 

Nền kinh tế dựa trên cổ phần (equity) và dựa trên tokenomic là hoàn toàn khác biệt. Đó là khuôn mẫu và cách thức tư duy hoàn toàn khác. Người quản lý quỹ và các VC phải xem xét rất khác biệt để xuống tay đầu tư. Đây là điều mà blockchain mang lại cho đầu tư và khiến mọi thứ trở nên tốt hơn. Làm cho mọi thứ lớn lao hơn, ít lợi ích nhóm hơn và lan tỏa nhiều hơn. 

Ông Tony Tong:

Tôi đã quan sát thấy các tập đoàn sử dụng điều này ở Hongkong. HSBC, một ngân hàng lớn hiện giờ sử dụng blockchain để đánh giá điểm tín dụng. Tôi cũng nhìn thấy nhiều công ty xa xỉ như Louis Vuitton và các nhãn hàng rượu xa xỉ dùng blockchain để xác thực nguồn gốc sản phẩm và cũng đưa sự hiện diện lên Metaverse như Sandbox, Decentraland. 

Tôi làm việc với Deloitte ở Hongkong. Họ cũng đang chú ý tới mảng này vì có thể sau 10 năm nữa phần lớn thị phần của thị trường kiểm toán sẽ nằm trên blockchain với smartcontract, kiểm toán tài sản với dữ liệu on-chain. 

Trong tương lai việc báo cáo định kỳ hàng quý hàng năm của một công ty trên sàn có thể không thỏa mãn được các nhà đầu tư nữa. Bạn phải có dữ liệu hàng ngày, hàng giờ on-chain để liên tục phản ánh tài sản của bạn đang được kiểm kê như thế nào. Doanh thu on-chain... Đây sẽ là định hướng tương lai. Sẽ có nhu cầu khổng lồ về smart contract và người lập trình blockchain cũng như bảo mật.

5. Với Metain, một dự án BĐS trên blockchain thì sao, các bạn đã ứng dụng blockchain như thế nào?

Bà Denise Thi: 

Sự minh bạch cho nhà đầu tư, tiếp cận nhà đầu tư toàn cầu, gọi vốn trên blockchain trở nên dễ dàng hơn. Sự liên kết đầu tư toàn cầu sẽ đổ một lượng lớn về tài sản ở những nơi tăng trưởng nhanh hơn khi mọi người nhìn thấy rõ hơn và yên tâm hơn khi tự kiểm chứng được từ dữ liệu on-chain. Điều này cũng đòi hỏi rất nhiều nỗ lực tương thích pháp lý và chúng tôi đã có rất nhiều tiến bộ với việc này.

6. Nhận định về thị trường Philippines

Ông Artie Lopez:

Phillippines không sản sinh ra nhiều dự án nhưng lại có lực lượng người dùng thử nghiệm sản phẩm crypto mới hùng hậu. Rất nhiều dự án sinh ra ở Singapore nhưng phát triển ở Phillippines, và tôi luôn cảm thấy Việt Nam rất rất mạnh trong lĩnh vực sản xuất dự án crypto và đây là câu hỏi tuyệt vời.

Có ai đang là nhà sản xuất dự án ở đây không? Hãy cho chúng tôi thấy những dự án tốt nhất từ Vietnam và các nước, và tôi hứa rằng với 110 triệu dân và tỉ lệ sử dụng crypto cực kỳ cao Philippines sẽ không làm bạn thất vọng. 

Bà Denise Thi:

3 năm trước tôi host chương trình cho VIP investors ở Philippines và mọi người còn hỏi tôi tại sao là Philippines. Nhưng từ dữ liệu thị trường chúng ta biết rằng đây sẽ là thủ phủ mới của cá dự án blockchain. Các bạn có biết ai đã cũng cấp thanh khoản cho dự án Pegasus lên tới 5-7 tỉ USD? có khoảng 25 đơn vị ở Philippines đã làm điều đó

7.  Nhận định về thị trường Hongkong

Ông Tony Tong:

Trung Quốc đã cấm tất cả vấn đề về crypto. Nên Hongkong trở thành bến đỗ mới với toàn bộ hệ sinh thái. Và các dự án cũng phân tán đến các nước khác. 

Hongkong xếp thứ nhất về việc gọi vốn IPO trong rất nhiều năm. Và các nhà đầu tư cũng rất quan tâm đến các dự án NFT và tôi nghĩ họ sẽ tìm đến các dự án ở Vietnam và các nước khác. 

Ông Artie Lopez:

Có một sự thật bất ngờ cho các bạn đây: chỉ có 4% người ở Phillippines có thẻ tín dụng nhưng có tới 17-18% người dân có ví MetaMask.

8. Có khoảng bao nhiêu nhà đầu tư crypto ở Philippines?

Ông Artie Lopez:

Khi lockdown xảy ra, khoảng 40% người dân mất việc. Hầu hết họ đều chơi Axie, từ người 13-14 tuổi tới 65 tuổi, để kiếm thêm thu nhập và không ngờ là họ có thể kiếm tới gấp 3 lần thu nhập tối thiểu của Philippines. 

Một ví dụ vui như sau, đây là một công thức, bạn làm sản phẩm ở Vietnam, qua Hongkong kêu gọi đầu tư, đưa sang Phillippines cho mọi người dùng, sau khi có tiền mua tòa nhà của Metain!

9. Quan điểm của các nhà đầu tư ở Hongkong và Philippines về crypto

Ông Tony Tong: Tại Hongkong, hầu hết nhà đầu tư lớn tuổi đều khá dè dặt với nhiều tập đoàn gia đình nhiều năm chỉ đầu tư vào bất động sản. Nhưng thế hệ trẻ thì lại rất nhạy bén và thích đầu tư vào crypto. Họ đầu tư vào Infinity, Solana, Polka Dot, Ethereum và thị trường rất sôi động với giới trẻ

Ông Artie Lopez: Cách đây 5 năm khi được hỏi có đầu tư crypto không, chúng ta sẽ có 2 nhóm người, một là có và hai là không. Nhưng 2 năm gần đây chúng ta chuyển thành 2 nhóm: một là có và hai là "có thể". Rất nhiều nhà đầu tư tổ chức đã nhảy vào lĩnh vực này. Chúng ta có Sequoia, A16Z đang đặt cược lớn vào thị trường Đông Nam Á. 

Ông Tony Tong: Tôi chỉ muốn thêm rằng, những nhà quản lý quỹ và công ty gia đình ở Hongkong sở hữu các công ty lên sàn và họ đi theo những công ty trên sàn chứng khoán Mỹ. Khi Tesla thông báo rằng họ sẽ có hoạt động liên quan đến crypto, họ mua bitcoin. Rất nhiều công ty trên sàn Hongkong đã mua bitcoin trong đó có nhiều công ty truyền thông. Một người bạn của tôi đã mua 80 triệu USD chia đôi cho BTC và Ethereum.

VBU Panel Talks là chương trình tọa đàm do Liên minh Blockchain Việt Nam (thuộc VDCA) tổ chức được bảo trợ truyền thông bởi VDCA theo các chủ đề về blockchain nhằm cung cấp thông tin hữu ích, truyền thông về các vấn đề hiện hữu cũng như các cơ hội trong ngành blockchain cho các thành viên và cộng đồng.